Dag van de Culturele Diver­siteit:
Murat Kolcu

Op 21 mei vieren we de Dag van de Culturele Diversiteit. In een wereld waar veel mensen snel praten en weinig luisteren, neemt MO-leerkracht en poëzieliefhebber Murat Faruk Kolcu net de tijd. Hij leest gedichten. Langzaam. Met aandacht. En met gevoel. En dan vertaalt hij ze. Van het Vlaams naar het Turks. Van het verleden naar het nu. Van de ene ziel naar de andere. Een gesprek over heimwee, poëzie en de hoop in elke vers.

De mens Murat

"Ik hou van mensen,” zegt Murat Faruk Kolcu zonder aarzelen. “Van mensen, van natuur, van alles wat leeft. En van woorden.” Het typeert de mens achter de vertaler: Murat voelt zich geen grote dichter maar een bruggenbouwer met een groot hart. Murat werkt als leerkracht maatschappelijke oriëntatie bij Amal vzw. Daarnaast is hij de stem die Vlaamse poëzie laat weerklinken in het Turks.

Zijn eerste ontmoeting met poëzie was er eentje van toeval. Hij was pas in België, het jaar was 2001. Zijn beste vriend woonde in de Guido Gezellestraat in Gent. “Elke keer dat ik hem bezocht, vroeg ik me af: wie is die Gezelle?" Murat begon te zoeken, vond een biografie, las zijn gedichten. Moeilijke taal, oud West-Vlaams, maar iets raakte hem. “Zijn woorden over bomen, vriendschap, verlangen… dat voelde ik ook. Het was herkenning in een vreemde taal.”

Het eerste woord dat hem écht raakte, was ‘heimwee’. “Ik voelde het voordat ik het begreep. Later leerde ik: elk woord kan een gevoel dragen dat je al kent, nog voor je het snapt.”

Sindsdien is hij niet meer gestopt. Hij begon te vertalen, eerst Gezelle, daarna Alice Nahon. “Haar leven raakte me. Ziekte, dromen die niet konden leven, en hoe ze alles wat ze niet kon zijn, op papier zette. In haar poëzie werd ze vrij.”

Murat vertaalde intussen al poëzie van Guido Gezelle, Alice Nahon, Paul van Ostaijen, Hugo Claus, Karel van de Woestijne, en zoveel anderen. Hij kreeg hiervoor meermaals steun van Stad Gent, maar het blijft een missie uit liefde. “Ik verdien er niets mee. Maar als een gedicht mij raakt, wil ik dat mijn gemeenschap dat ook kan voelen. Dan moet het verder reizen.”

Poëzie als brug

Taal is voor Murat geen muur, maar een brug. “Door Gezelle begreep ik de taal beter. Niet alleen het Nederlands, ook het West-Vlaams. Ik leerde struikelen en opstaan met zijn zinnen.”

En wat als taal toch een muur wordt? “Dan breek ik ze af. Taal moet geen test zijn die je moet doorstaan. Taal moet een verbindende uitnodiging zijn om samen te komen.”

Murat vertaalt instinctief. Hij leest, voelt en weet: dit moet gedeeld worden. “Sommige gedichten zijn een spiegel. Andere een hand. Of een vuist. Soms is het schoonheid, soms is het verzet. Maar altijd is het iets menselijks.”

“Als een vers me raakt, moet ik het delen. Alsof het niet van mij is. Alsof het iemand anders moet bereiken.” Hij begint op gevoel, maar eindigt met nauwkeurigheid. “Ik ben evenzeer muzikant als tolk. Soms moet je vertalen met je oren.”

Diversiteit is voor Murat geen modewoord, maar een realiteit. “Ik kies dichters van alle achtergronden. Socialisten, nationalisten, liberalen. Ik probeer de rijkdom van de Vlaamse poëzie zichtbaar te maken. Net zoals de samenleving divers is, is ook de poëzie dat.”

En wat met Turkse poëzie in Vlaanderen? “Die leeft te veel in de schaduw. Dichters als Nazım Hikmet of Yunus Emre zijn zo krachtig. Maar ze worden hier nauwelijks gelezen. Het is alsof de brug maar in één richting gebouwd wordt.”

Thuiskomen zit in een vers.

Wat Murat drijft, is een gevoel van thuiskomen. “Thuis is voor mij geen vaste plek,” zegt Murat. “Het is een gevoel dat opduikt in woorden die mij raken – in de geur van mijn moeder haar soep, in het ritme van een oud lied, in een vers dat ik uit mijn hoofd ken. Soms voel ik me meer thuis in een gedicht dan in een kamer. Thuis is waar mijn ziel herkent wat ik hoor of lees.”

In zijn werk als leerkracht bij Amal ziet hij hoe taal voor velen hetzelfde betekent. Niet alleen als middel tot communicatie, maar als sleutel tot erkenning. “Poëzie is een gedeeld menselijk terrein. Als Turkse lezers Gezelle lezen, herkennen ze zich in zijn verzen. Liefde. Verlies. Verlangen. Het zit in elk mensenhart.”

Poëzie als spiegel van onze samenleving

Op 21 mei vieren we de Dag van de Culturele Diversiteit. Voor Murat is dat geen slogan, maar een dagelijkse praktijk. “Ik geloof niet in goeie of slechte mensen. Ik geloof in mensen die elkaar leren kennen. En in gemeenschappelijke waarden. Dáár begint echte ontmoeting.”

“Poëzie kan daarbij helpen”, zegt hij. Niet als theorie in een boek, maar als iets wat mensen écht met elkaar verbindt. Iets wat geleefd moet worden, gevoeld, gedeeld. “In Turkije leeft poëzie op straat. In cafés, op festivals. Mensen dragen gedichten in hun hoofd, niet alleen in boeken. Poëzie hoort te ademen. In de regen. Aan het kanaal. Aan de keukentafel.”

Zijn favoriete regel? “Ben yanmasam, sen yanmasan, biz yanmasak, nasıl çıkar karanlıklar aydınlığa…” Van Nazım Hikmet. “Als ik niet brand, als jij niet brandt, als wij niet branden, hoe zal het duister ooit ontwaken in het licht? Dat is wat ik wil doen. Licht brengen, woorden laten gloeien.”

Grote wolkenharten

Als Murat een overkoepelende titel mocht kiezen voor zijn werk, dan werd het: Grote Wolkenharten. Een bundel over liefde, verbinding, respect. Over woorden die groter zijn dan hokjes. “Omdat we allemaal anders zijn. Zelfs broers en zussen. Maar we delen een verlangen om te voelen, te begrijpen, erkend te worden.”

Misschien is dat het meest revolutionaire wat Murat doet. Hij maakt poëzie weer tastbaar. Hij geeft haar terug aan de mensen. Niet als canon. Niet als kunst. Maar als kompas.

Murat vertaalt geen woorden. Hij vertaalt werelden. In de stem van Murat hoor je de toekomst van samenleven. Niet luid, maar helder. Niet dwingend, maar dragend. Niet voor een enkeling, maar voor iedereen die wil thuiskomen in een ander.

“We zijn hier niet om elkaar te overtuigen,” zegt hij zacht. “We zijn hier om elkaar te herkennen.”